Sociale clausules bij overheidsopdrachten zijn bepalingen die de opdrachtgever (de overheid) kan opnemen in de opdrachtdocumenten om sociale doelstellingen te realiseren. Deze doelstellingen kunnen bijvoorbeeld zijn: het bevorderen van de tewerkstelling van kansengroepen, het bestrijden van sociale dumping, het respecteren van de arbeidsrechten, het stimuleren van de sociale dialoog, het ondersteunen van de sociale economie, enz.
De opdrachtgever kan sociale clausules op verschillende manieren toepassen, afhankelijk van de aard en het voorwerp van de opdracht. Zo kan de opdrachtgever:
- Sociale criteria gebruiken bij de selectie van de kandidaten of de inschrijvers. Dit betekent dat de opdrachtgever nagaat of de kandidaten of de inschrijvers voldoen aan bepaalde sociale voorwaarden, zoals het naleven van de sociale wetgeving, het hebben van een diversiteitsbeleid, het beschikken over een sociaal label, enz.
- Sociale voorwaarden verbinden aan de uitvoering van de opdracht. Dit betekent dat de opdrachtgever eist dat de opdrachtnemer (de aannemer, de leverancier of de dienstverlener) bepaalde sociale verplichtingen nakomt tijdens de uitvoering van de opdracht, zoals het reserveren van een deel van de arbeidsuren voor kansengroepen, het aanbieden van opleidingen of stages, het respecteren van de internationale arbeidsnormen, enz.
- Sociale aspecten integreren in de technische specificaties of de gunningscriteria van de opdracht. Dit betekent dat de opdrachtgever rekening houdt met de sociale kenmerken of de sociale impact van de producten, de werken of de diensten die het voorwerp zijn van de opdracht, zoals de toegankelijkheid, de gebruiksvriendelijkheid, de duurzaamheid, de kwaliteit, de innovatie, enz.
De opdrachtnemer moet zich houden aan de sociale clausules die de opdrachtgever heeft opgelegd, en moet dit ook kunnen aantonen. De opdrachtgever moet op zijn beurt toezien op de naleving van de sociale clausules, en kan sancties opleggen bij niet-naleving, zoals het inhouden van betalingen, het verbreken van het contract, het uitsluiten van toekomstige opdrachten, enz.
Sociale clausules bij overheidsopdrachten hebben dus als doel om de sociale verantwoordelijkheid van de overheid en de opdrachtnemers te verhogen, en om bij te dragen aan een meer rechtvaardige en inclusieve samenleving.
